viernes, 20 de agosto de 2010

Padrón (II). Iria Flavia, cemiterio dos ilustres

Neste ano Xacobeo, un dos puntos de referencia na andadura galega é sen dúbida a colexiata de Iria Flavia, tamén coñecida coma Santa María de Andina. Din que foi alí onde o Apóstolo Santiago comezou a predicar en terras galaicas e onde se descubriu o seu sepulcro un 25 de xullo do ano 813. Malia que data dos séculos XII e XVII, é considerada unha das igrexas máis antigas de Galicia xa que se construiu sobre un templo orixinario da primeira centuria.

Nas oficinas de turismo afártanse de eloxiar a representación da Adoración dos Reis Magos que se atopa na fachada e mesmo reseñan con esmero as súas torres oxivales, especiais pola forma escalonada que posúen. Sen embargo, para o turista afastado dos excelencias arquitectónicas, a colexiata de Iria Flavia consegue turrar dos sentidos polo camposanto que rodea o perímetro da igrexa e que confire ó conxunto un ar tinxido de cores mortuorias. Nin tan se quera a cegadora luz do mediodía estival consegue disimulalo tétrico efecto que outorga esta peculiar estampa asediada polas tumbas.


Máis aínda, para un galego afeito ás estructuras parroquiais, nas que as igrexas constitúen o eixe de unión dos aldeáns, semella estraña a visión do adro atestado de nichos: O terreno non deixa oco libre para as xuntanzas dos veciños, para os xogos dos nenos ou para a celebración das tradicionais verbenas que poñen música e cor no eirado relixioso e que constitúen unha das clásicas postais da Galiza máis rural. Ademáis, o descobremento dos antigos sarcófagos que agora decoran o acceso a capela, tampouco contribúen a mellorala sórdida paisaxe.



Por mor disto, tamén cómpre sinalar que é o propio cimiterio o que lle da caracter á colexiata de Iria Flavia, xa que pocuas terras poden xactarse de agochar baixo o seu manto algunhas das plumas maís recoñecidas polo mundo adiante. O feito de que a gran Rosalía de Castro fose enterrada nel -malia que a finais do século XIX o seu corpo foi trasladado ó Panteón de Galegos Ilustres de Santiago- e de que o Premio Nobel de Literatura Camilo José Cela nacera na pequena vila e aínda repouse baixo unha das árbores do camposanto de Andina, fan deste sitio o fogar común dalgúns dos ilustres do noso país, un cemiterio que acolle entre os seus cipreses, parte da historia dourada da literatura galega.


sábado, 14 de agosto de 2010

Padrón (I). O Pazo da Matanza

Semella unha de esas afirmacións fachendosas, pero o certo é que no meu morno recordo quedou grabada con exactitude aquela visita a Padrón coa escola, nos tempos de parvulario e monxas sen cofia que lle pregaban paciencia ó Ceo. Resulta inquedante se temos en conta que, por moito que remexa nas veigas da lembranza, non dou atopado resposta algunha o que almorcei onte. Feitas as aclaracións, soamente podo darlle a este relato que prosegue a voz daquela nena que fun e que volveu a latexar nas miñas carnes cando retornei á terra dos pementos con máis picardía de todo o panorama nacional.


Abofé que poucas cousas lle premen a un ese botón da ledicia como os percorridos pola memoria (e os ollos) da infancia. No caso desta Trilby, aínda escorregan na miña testa a dirección daqueles primeiros pasos no pequeno Pazo da Matanza, onde a sempre cándida conciencia infantil xurou un día facerse poetisa. Aquela visita á que hoxe é a Casa Museo de Rosalía de Castro deixou en min esa pegada que teñen as cousas afeitas a desvelar misterios da existencia: fronte a aquel deformado catre no que Rosalía de Castro vomitara o seu último alento, pensei por primeira vez na Morte, na ausencia... nesa "negra sombra" que deixa para mofarse dos mortais. Xuro que aínda me sobrecolleu aquela impresión que me chegaba polos poros do pasado.

Así a todo, cómpre superalos medos e inicialo recorrido pola estancia. Pasei de longo pola entrada e ignorei adrede as dúas salas dedicadas a ensalzar a figura pública dunha muller que foi, ante todo e sobre todo, íntimamente súa.

Cos pés postos fronte ás escaleiras que dan entrada ó seu fogar, puiden intuir, axudada pola memoria, cada un dos obxetos dispostos na sala que quedaba a man dereita. Sen dúbida, aquela era a vella cociña: coa súa lareira chea de potas e ornamentos, co arcaico refrixerador da casa (que non é máis que un burato na pedra) e todas aquelas fiestras abertas á particular luminosidade do serán... Máis que unha visión, sentíame contemplando unha fotografía da meu pasado... alí mesmo puiden recordar ós meus compañeiros da clase loitando por figurar coma nenos atentos á explicación do profesor de turno (do que, por certo, non lembro nada).


Por moitos motivos, o Pazo da Matanza, no que Rosalía de Castro finou o mediodía do 15 de xullo de 1885, ten iso de lóbrego que gardan as propias verbas poéticas da escritora do Rexurdimento. E, sen embargo, tamén posúe un eco nostálxico e, ó tempo, agarimoso: contemplando aquel fogar, un pode entender moitos dos seus poemas. Dende o "Adios ríos, adios fontes", ata o seu lamento cheo da morriña galega: "Miña casiña meu lar, ¡cantas onciñas de ouro me vals!" .


Rosalía é unha desas "pantasmas" que Padrón protexe con esmero. Algo do seu misticismo segue agochado neste pequeno pazo, agora cómplice de todos os viaxeiros que chegan en tren á vila. No dormitorio de Rosalía, aínda gardan o costume de deixar unha rosa branca esvaecida sobre a almofada do leito que acolleu o seu corpo fendido pola angustia. A flor ten esa beleza ferida das coroas de espiñas. Máis aló, nun pequeno cuarto, o escritorio, sen lápis nin papel sobre o que garabatear algo de vida, ten iso de sórdido que posúen os nichos sen defunto. E alí, ós pés da cama, onde se atopaba esa negra sombra que asombraba a Rosalía, a luz que cega na xanela, só deixa un estreito oco ó presente: o espello polo que os visitantes pasan coma gotas de auga. Foi nese intre cando o espectro do pasado pareceume devolvela imaxe borrosa dunha rapaza que, enchida de recato, outra vez xuraba ser poetisa: isto é, unha pequena nena que aínda se encolle perante ó mundo, botando unha ollada dende ó colo do Padrón máis fermoso.







"Ben sei que non hai nada
novo embaixo do ceo,
que antes outros pensaron
as cousas que hora eu penso.
E ben, ¿para qué escribo?
E ben, porque así semos,
relox que repetimos
eternamente o mesmo."


[Rosalía de Castro, Follas Novas (1880)]

lunes, 2 de agosto de 2010

Amores de bolsillo

Envidia produciría a todo el plantel de dioses allá en el Olimpo saber que los mortales han llegado a resumir en una edición de bolsillo el sentimiento que por antonomasia ha alimentado todas sus tramas divinas. Y es que, hasta el más idealista en términos amorosos, admiraría el práctico modo de proceder en estas lides si pudiésemos sacar el amor del bolso cuando a uno le viniese en gana. Eso sí, cantautores y demás miembros del gremio artístico se hundirían sin la más triste inspiración. En cualquier caso, como ya preconizaba en aquella versión de "Caballo viejo" nuestro popular Julio Iglesias, "el amor no tiene horario ni fecha en el calendario", así que sigue y seguirá siendo, mal que nos pese, un sentimiento indomable.
Sin embargo, para los fans del séptimo arte, especialmente aquellos admiradores del género lacrimógeno hollywoodiense, el libro Un amor de cine puede ser el mejor atajo para saciar nuestras ensoñaciones románticas. Portable a la playa, a la montaña, a la piscina y, para los mañosos en eso de envolver, hasta sumergible; la edición de Debolsillo, resume en su pequeño formato algunas de las películas más populares del género que han bailado sobre las pantallas en todo el mundo.


De modo que, aunque este tipo de prácticas son más propias del invierno, el libro permite en pleno estío, darse un buen atracón de romanticismo. Así, el lector puede sustituir la manta y la tarrina de helado tamaño industrial por una toalla engarzada en perlitas de arena y un minúsculo polo que amenace con el deshielo inminente sobre sus manos; mientras derrocha anhelos bovaristas contemplando fotogramas tan emblemáticos como el de la mítica Titanic, acompañados del fragmento más tierno del guión de la película. Desde Anna Karenina (1935) con la inigualable Greta Garbo como protagonista hasta Indiana Jones y el reino de la calavera de cristal (2008) que cierra la edición, el observador se lanza a un agradable viaje en el que caben "tradicionales clásicos" de la talla de Lo que el viento se llevó (1939) y Casablanca (1942) o "modernos clásicos" que a fuerza de costumbre y reiteración han colmado sueños amorosos por todo el globo: Memorias de África (1985), Dirty Dancing (1987), Cuando Harry encontró a Sally (1989), Cuatro bodas y un funeral (1994) o Los puentes de Madison (1995), entre muchas otras. En total, más de un centenar de películas que, a modo de listado, podrían engrosar cualquier "Manual para el Amor". Es lo que se dice, todo un ejemplo de utilidad y eficiencia.
Para los más escépticos siempre queda la opción nostálgica: recordar la interpretación de los actores y revivir aquellos diálogos que marcaron un referente insuperable -y tan hiperbólico como los ejemplos Disney- en nuestra concepción de las relaciones de pareja. Para todos los demás, sólo resta extraer la belleza narrativa y el ingenio de algunos fragmentos del libro: películas que, con o sin amor, consiguen remover algo en la conciencia cuando el puñetazo de la empatía sacude el vientre del espectador-lector.



Gilda (1946)
Gilda: Tú me odias ¿verdad?
Johnny: No tienes ni idea hasta qué punto.
Gilda: El odio es una emoción muy intensa, ¿no lo has notado? Muy intensa. Yo también te odio. De tal modo que... que creo que voy a morir, cariño. Creo que voy a morir de odio.


El apartamento (1960)
[Fran]: No creí que fuera tan estúpida, está visto que nunca aprenderé. Cuando una se enamora de un hombre casado no debería ponerse rímel.


Manhattan (1979)
[Isaac]: Pero estabas muy sexi, ¿sabes? Empapada por la lluvia y... y tuve un impulso loco de tumbarte bajo la superficie lunar y cometer una perversión interestelar contigo.



Cuatro bodas y un funeral (1994)
Charlie: ¿Aceptarías no casarte conmigo y crees que no casarte conmigo podría convertirse para ti en algo que durara el resto de tu vida? ¿quieres?
Carrie: Sí, quiero.



El cartero de Pablo Neruda (1994)
Señora Rosa: Ya basta, hija mía. Cuando un hombre empieza a tocarte con las palabras en seguida llega muy lejos con las manos.
Beatrice: No hay nada de malo en las palabras.
Señora Rosa: Las palabras son la peor cosa que hay en el mundo. Prefiero mil veces que un hombre borracho en el bar te toque el culo con las manos a que alguien te diga "Tu sonrisa vuela como una mariposa".
Beatrice: ¡Se expande como una mariposa!
Señora Rosa: Ríe, vuela, se expande... ¡Me da igual! ¡Pero es que no te das cuenta, hija mía! No tiene más que rozarte con un dedo para que caigas.
Beatrice: Te equivocas, es una persona decente.
Señora Rosa: Cuando se trata de acostarse no hay diferencia entre un poeta, un cura o incluso un comunista.

Princesas (2005)
[Caye]: ¿Sabes qué me jode también? Lo que más de todo... que no te puedan ir a buscar a la salida... A mí es lo que más me gustaría. Trabajar en un despacho de lo que desea, da igual, pero que me vayan a buscar a la salida. ¿te imaginas? Y verle esperando desde la ventana, que sea muy, muy guapo y se mueran todas de envidia. Fíjate, ya sólo decirlo es la hostia: "Ven a buscarme". El amor es eso ¿no? Que te vayan a buscar a la salida... El resto es todo una mierda, ni flores, ni anillos... por mí se pueden meter todo por el culo, pero que te vayan a buscar a la salida...